Het is geen gewoonte van de Energiefabriek013 om voor een bepaald merk reclame te maken. Maar Jaga is ontegenzeggelijk voorloper bij ontwikkelingen om radiatoren en convectoren energiezuiniger en geschikt voor lagere temperaturen te maken. Daarbij werkt Jaga in de keten veel samen met andere fabrikanten. Reden om voor dit artikel een uitzondering op de regel te maken.

Idealistische fabrikant radiatoren over concepten, leasen, verwarmen én koelen

Bron: Vakblad Warmtepompen, 17 januari 2020

Met kreten als ‘Innovate or die’ schuift convectorfabrikant Jaga zijn visie niet onder stoelen of banken, zo blijkt tijdens een bezoek aan de Jaga-fabriek in het Belgische Diepenbeek. Het bedrijf vindt samenwerking belangrijk om woningen op grote schaal te verduurzamen. Niet alleen met leveranciers om concepten te ontwikkelen, maar ook met financiers om leaseconstructies op te tuigen. 

Jaga werd in 1962 opgericht door de broers Jan en Gaston, die uit de beginletters van hun voornamen de bedrijfsnaam hebben samengesteld. Ze hadden een werkplaats waarin ze op aanvraag uiteenlopende producten fabriceerden: van tuinhekken tot kroonluchters en juwelen. Daarmee waren ze actief tot een klant hen vroeg een radiator te maken. Vervolgens ontstond het idee om zich in dit soort producten te specialiseren.


Airconditioners als inspiratiebron

De radiatoren die de broers gingen produceren waren anders dan de gangbare modellen zoals we die ook in Nederland kennen. Ze werden geïnspireerd door een artikel over airconditionings in de Verenigde Staten, die daar destijds in opmars waren. Het principe van warmteoverdracht via koperen pijpen en lamellen werd van die techniek overgenomen. “En eigenlijk doen we nog steeds hetzelfde”, aldus Bert Kriekels, een van de opvolgers van Jan en Gaston bij Jaga, en verantwoordelijk voor de verkoop. “Koperen buisje, lamellen van aluminium, en een kastje eromheen, voor op de vloer, aan de wand of in het plafond.”

‘Koeling belangrijker dan verwarming’

Terwijl aan de radiatoren, waar later ventilatoren aan werden toegevoegd, niet veel veranderde, heeft de functie van de apparaten wel een verandering doorgemaakt. “Ze werden jarenlang alleen voor verwarming gebruikt, maar nu ook voor koeling. In nieuwe huizen is koelen zelfs belangrijker dan verwarmen.” Kriekels vergelijkt die nieuwe huizen met thermosflessen. ”Ze zijn zo goed geïsoleerd dat voor een prettig binnenklimaat over een heel jaar genomen meer koeling dan verwarming nodig is.”

Oude radiatoren vervangen door LTV

In de visie van Kriekels zijn woningen van na 1995 al zo goed geïsoleerd dat ze zonder aanpassingen aan de schil kunnen worden verwarmd en gekoeld met een warmtepomp. “Daarbij moeten de oude radiatoren worden vervangen door laagtemperatuurradiatoren. De laagste temperatuur om mee te koelen is 18 °C. Als je naar een lagere temperatuur gaat, ontstaat er condens”, stelt Kriekels.

‘Vloerverwarming is een traag systeem’

In combinatie met een warmtepomp wordt meestal gekozen voor vloerverwarming. Volgens Kriekels ten onrechte. Niet alleen vanwege commerciële redenen, maar ook omdat vloerverwarming volgens hem niet goed regelbaar is. “Er moet eerst een grote massa aan beton worden opgewarmd voordat de energie aan een ruimte wordt overgedragen. Dat maakt vloerverwarming een traag systeem. In een slecht geïsoleerde woning is dat niet zo’n groot probleem, maar in een huis met een goede schil is een systeem dat directer reageert beter”, luidt de visie van Kriekels, die erop wijst dat de Jaga-toestellen een kleine massa hebben die alleen warmte of koeling afgeven als dat nodig is.

 ‘Nonstop verwarmen leidt tot energieverspilling’

Kriekels vraagt zich af waarom woningen dag en nacht op temperatuur moeten worden gehouden. “Overdag is dat vaak niet nodig, omdat mensen dan op hun werk zijn, en ’s nachts ook niet omdat ze dan slapen.” Volgens Kriekels zorgt dat voor energieverspilling die kan worden voorkomen door gebruik te maken van radiatoren. “In een proefruimte op ons bedrijf hebben we gemeten dat het energieverbruik bij 16 uur verwarmen, van 8 uur ’s morgens tot 12 uur ’s nachts, 30 procent lager ligt dan bij 24 uur verwarmen.”

De kostendrempel van verduurzaming

Kriekels en zijn collega’s beseffen dat het verduurzamen van bestaande woningen kostbaar is en dat de kosten voor veel particulieren een obstakel vormen. De kostendrempel moet dus worden verlaagd. Daarom gelooft Jaga in verduurzamingsconcepten en in leasing als financieringsvorm. Het traditionele concept waarbij een aannemer alles bij elkaar zoekt past minder bij de verduurzaming van huizen. Dat komt vooral doordat verwarming met een warmtepomp ingewikkelder is dan met een cv-ketel.

Duurzame technieken combineren

“Met concepten willen we huiseigenaren een garantie voor een goed binnenklimaat bieden”, zegt Kriekels, die aangeeft dat zijn bedrijf zich graag bij concepten aansluit. Het een andere aanpak binnen de bouw en installatie waarmee de verduurzamings-slag mogelijk wordt gemaakt. De technieken bestaan al, maar ze moeten wel op de juiste manier worden gecombineerd. En mensen willen niet meer betalen dan ze nu doen. Dat kan met leasen.”

‘Banken zijn nog huiverig’

Kriekels beseft dat de financiering met leasing gemakkelijker is gezegd dan gedaan. “Belangrijk is dat eigenaren zich in een VvE hebben verenigd waarmee ze een geldverstrekker kunnen benaderen. In de praktijk blijkt dat banken nog huiverig zijn om projecten te financieren. Waterschappen, provincies, gemeenten en pensioenfondsen zijn meer bereidwillig. We zien het als onze taak om alle relevante partijen in verduurzamingsprojecten te laten geloven.”

Hergebruik van materialen

Verduurzaming houdt meer in dan het verlagen van de CO2-uitstoot; ook het hergebruik van materialen en grondstoffen is er onderdeel van. En daar wordt bij Jaga werk van gemaakt. “We zorgen ervoor dat de materialen in de radiator weer kunnen worden hergebruikt, zodat we zo min mogelijk uit de natuur hoeven te halen”, zegt Bert Kriekels. Over verduurzaming kwam ook zijn broer Jan, die CEO van het bedrijf is, uitgebreid aan het woord tijdens ons bedrijfsbezoek.

De noodzaak van een ‘spirituele benadering’

Jan Kriekels benaderde in zijn presentatie de wereld op een filosofische manier. Zo vindt hij mensen over het algemeen te materialistisch, ze zouden zich wat spiritueler moeten opstellen. Een spirituele benadering is volgens Kriekels nodig om de wereld van de ondergang te redden. Volgens hem moet je nu allerlei maatregelen nemen waarvan je het resultaat niet meteen ziet. “Mensen die puur materialistisch denken, zijn daartoe lastig aan te zetten.”

‘Innovate or Die’

De visie dat de wereld moet veranderen, wordt duidelijk gemaakt in een boek van Kriekels, met de titel ‘Innovate or die’. Ook in het bedrijf zelf bestrijdt Kriekels kortzichtigheid. Dat doet hij met kunst: “Kunst stimuleert om anders te denken.” Speciaal hiervoor is een kunstenaar in dienst genomen. Om mensen op andere gedachten te brengen, nam Kriekels jaren geleden een deel van het personeel mee naar het Burning Man-festival. In de snikhete Nevada-woestijn bouwden ze onder Spartaanse condities aan een enorm kunstwerk.

Door Uko Reinders